Διαζύγιο

Είναι γεγονός ότι στις μέρες μας το άγχος κυριαρχεί στις ζωές μας και μας αναγκάζει να κινούμαστε σε ρυθμούς έντονους, παραβλέποντας εκείνο που ονομάζουμε «ποιότητα ζωής». Πηγές άγχους μπορεί να αποτελούν το κυνήγι της επιτυχίας και του κέρδους, οι νέες τεχνολογίες που εξελίσσονται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς, η αποξένωση των ανθρώπων, η αύξηση της εγκληματικότητας και της βίας, η παγκοσμιοποίηση και η ανασφάλεια που δημιουργεί και πολλά άλλα.

Το άγχος όμως δεν είναι «προνόμιο» μόνο των ενηλίκων. Το άγχος μπορεί να επηρεάσει οποιονδήποτε, ακόμα και ένα παιδί. Στα παιδιά προσχολικής ηλικίας, ο αποχωρισμός από τους γονείς είναι η μεγαλύτερη πηγή άγχους. Μπορούμε, επομένως, να συμπεράνουμε ότι το διαζύγιο είναι το ίδιο οδυνηρή και τραυματική εμπειρία για τα παιδιά, όσο και για τους γονείς τους.

Ο ρόλος της οικογένειας είναι εξαιρετικά σημαντικός για τη σταθερότητα στη ζωή των παιδιών. Οι γονείς είναι εκείνοι που δίνουν αγάπη, παρέχουν συναισθηματική υποστήριξη και διδάσκουν στα παιδιά τους δεξιότητες και γνώσεις για τη ζωή, ενώ παράλληλα λειτουργούν και ως πρότυπα. Η δομή της οικογένειας είναι ζωτικής σημασίας για τα παιδιά και ένα διαζύγιο επιφέρει αναδιάρθρωση της οικογενειακής αυτής δομής. Επομένως, θεωρείται σημαντικό και οι δύο γονείς να συνεργάζονται μεταξύ τους και να έχουν καθοριστικό ρόλο στη ζωή των παιδιών τους, προκειμένου να εξασφαλιστεί η ψυχική τους ισορροπία.

Η διάλυση της οικογένειας εξαιτίας ενός διαζυγίου μπορεί να πληγώσει τα παιδιά και να τα επηρεάσει αρνητικά σε θέματα συμπεριφοράς, σχολείου, εργασίας, σχέσεων, ακόμα και σε ένα μελλοντικό γάμο.

Τι μπορούν να κάνουν γονείς και δάσκαλοι για να μειώσουν το άγχος που προκαλείται από ένα τέτοιο γεγονός;

Σαφώς οι αντιδράσεις ενός παιδιού στο επικείμενο διαζύγιο των γονιών του ποικίλουν, ανάλογα με την ηλικία του. Εκδηλώσεις άγχους, λόγω της έλλειψης του ενός γονέα, μπορεί να αποτελέσουν η υπερβολική φασαρία εκ μέρους των παιδιών, οι διαταραχές στις συνήθειες ύπνου ή φαγητού, ακόμα και το έντονο κλάμα (παιδιά 0-2 χρονών). Στα μεγαλύτερα παιδιά (2-4 χρ.) η εκδήλωση άγχους έχει καταγραφεί με ανησυχία εν όψει αποχωρισμού από τους γονείς, με φαινόμενα παλιμπαιδισμού, όπως θηλασμός δακτύλων, ανησυχία κατά τον ύπνο και βρέξιμο κρεβατιού, καθώς επίσης και με συναισθήματα θυμού προς τους γονείς τους. Η έλλειψη ποιοτικού χρόνου με τους γονείς μπορεί να οδηγήσει παιδιά ηλικίας 6-8 χρόνων στην έκφραση συναισθημάτων λύπης, θυμού ή άρνησης. Μπορούν επίσης να παρουσιάσουν προβλήματα στις κοινωνικές τους σχέσεις με τα άλλα παιδιά, ή και μαθησιακά προβλήματα. Πολλές φορές έχει παρατηρηθεί τα συναισθήματα αυτά να σωματοποιούνται με τη μορφή στομαχόπονων ή πονοκεφάλων. Μεγαλύτερα παιδιά 9-12 χρονών επιδιώκουν να πάρουν το μέρος του ενός ή του άλλου γονέα και συχνά εκφράζουν συναισθήματα θυμού, μοναξιάς, κατάθλιψης, ακόμα και μαθησιακές δυσκολίες.

Τα περισσότερα παιδιά, ανεξάρτητα από την ηλικία τους, αναρωτιούνται αν είναι εκείνα υπεύθυνα για την αποτυχία του γάμου των γονιών τους. Καθήκον των γονιών σε επικείμενες τέτοιες ερωτήσεις είναι να διαβεβαιώσουν τα παιδιά τους ότι δεν ευθύνονται εκείνα για την απόφασή τους να πάρουν διαζύγιο. Επίσης οφείλουν να δώσουν όσες πληροφορίες είναι απαραίτητες για να καταλάβει το παιδί τι πρόκειται να βιώσει, χωρίς όμως να τρομοκρατηθεί. Οι γονείς οφείλουν να τηρούν ουδέτερη στάση και να μη φορτίζουν τα παιδιά τους συναισθηματικά, ούτε να τα στρέφουν εναντίον του άλλου γονέα.

Τρόποι με τους οποίους οι γονείς μπορούν να μειώσουν το άγχος των παιδιών τους:

· Προκαλώντας το διάλογο. Τα παιδιά πρέπει να γνωρίζουν ότι τα συναισθήματά τους είναι σημαντικά για τους γονείς τους και ότι λαμβάνονται σοβαρά υπόψη από εκείνους.

· Βοηθώντας το παιδί να εκφράσει τα συναισθήματά του με λόγια. Το παιδί θα πρέπει να αφήνεται να φωνάξει, να κλάψει, να εκφράσει τα συναισθήματά του και οι γονείς οφείλουν να είναι καλοί ακροατές αυτών των συναισθημάτων, ανεξάρτητα από το αν είναι οδυνηρό για εκείνους.

· Νομιμοποιώντας τα συναισθήματα των παιδιών. Οι γονείς οφείλουν να γνωρίσουν στα παιδιά τους ότι τα συναισθήματα που μπορεί να νιώθουν είναι φυσικό να υπάρχουν και να τα ενθαρρύνουν να τα εκφράσουν, πριν αναζητήσουν τρόπους να τα ανακουφίσουν.

· Προσφέροντας υποστήριξη. Ο ποιοτικός χρόνος που περνούν γονείς και παιδιά, μια βόλτα μαζί τους, ή ένα τηλεφώνημα στο γονέα που λείπει, μπορεί να λειτουργήσουν θετικά στην ψυχολογία του παιδιού.

Πώς μπορεί το σχολείο να βοηθήσει τα παιδιά να ξεπεράσουν το άγχος που δημιουργεί το διαζύγιο:

Οι δάσκαλοι μπορούν να παίξουν καθοριστικό ρόλο στην ανακούφιση του άγχους των παιδιών. Η παιδική λογοτεχνία, και περισσότερο το ρεαλιστικό μυθιστόρημα, αντικατοπτρίζει το κοινωνικό γίγνεσθαι όπως διαμορφώνεται από τη σύγχρονη εποχή.* Επομένως και η εκπαιδευτική πράξη θα πρέπει να εκσυγχρονίζεται ως προς τα περιεχόμενα και τις τεχνικές διδασκαλίας και μάθησης. Συνεπώς, η χρησιμοποίηση των βιβλίων και ιδιαίτερα των ρεαλιστικών μυθιστορημάτων, μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να αναγνωρίσουν στους φανταστικούς ήρωες τη δική τους περίπτωση. Με τον τρόπο αυτό τα παιδιά αντλούν σιγουριά και ασφάλεια μέσω του αναγνώσματος, ενώ παράλληλα μαθαίνουν και βελτιώνουν τη σχολική τους επίδοση.

Με άλλα λόγια, τα παιδιά διαβάζοντας για τα προβλήματα άλλων, που μοιάζουν με τα δικά τους, συνειδητοποιούν ότι δεν είναι μόνα τους. Ταυτόχρονα, μέσω της ανάγνωσης, εξωτερικεύουν συναισθήματα λύπης, θυμού, φόβου και αποφορτίζονται. Τέλος, υπάρχει η πιθανότητα, μέσα από την ανάγνωση των βιβλίων και τη σωστή προσέγγισή τους μέσα στην τάξη, τα παιδιά να βγάλουν συμπεράσματα για την οικογενειακή και κοινωνική πραγματικότητα, διαχωρίζοντας τα αληθώς κείμενα και επαναπροσδιορίζοντας τους ρόλους και τις ευθύνες τους.*

Προτάσεις βιβλίων με θέμα το «διαζύγιο – προβλήματα στο σπίτι» για επεξεργασία μέσα στην τάξη:

«Δύο Σπίτια» –Αμάντα Μιχαλοπούλου, Πατάκης (σ. 68)

«Σπίτι για Πέντε» –Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου, Πατάκης (σ. 136)

«Το 33» -Μάνος Κοντολέων, Πατάκης (σ. 96)

«Για το Χταπόδι της Αλληλούς» -Μαίρη Μεταξά-Παξινού, Κέδρος (σ.60)

«Τα Χέγια» -Ζωρζ Σαρή, Πατάκης (σ. 196)

«Φίλοι Φίλοι Καρδιοφίλοι: Ο Λίνος –Σοφία Ζαραμπούκα, Πατάκης (σ.152)

Πηγές:

* Σμαράγδα Παπαδοπούλου-Μανταδάκη «Η κοινωνιοσυναισθηματική διδασκαλία της γλώσσας μέσα από το παιδικό ρεαλιστικό μυθιστόρημα -Ένα παράδειγμα με θεματική ενότητα ‘το διαζύγιο’», Μεταίχμιο

http://www.dardanosnet.gr/home/book-details.php?id=1136

http://www.kidshealth.org/parent/emotions/feelings/stress.html

http://endoflifecare.tripod.com/juvenilehuntingtonsdisease/id21.html

http://nh.essortment.com/divorcehoweffe_rhcq.htm

http://www.ericdigests.org/pre-925/divorce.htm

Σημείωση: Το άρθρο μου αυτό δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στην εφημερίδα "ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΑΣ ΚΙ ΕΜΕΙΣ" του Ομίλου Επιμόρφωσης Γονέων (έδρα Βροντάδος Χίου). αρ. φ. 106